Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, trưởng khoa Hồi sức Tích cực - Chống độc, Bệnh viện Kiến An, tổng hợp 5 câu hỏi mà các bệnh nhân Covid-19 hoặc thân nhân, thường hỏi khi anh tham gia nhóm bác sĩ tư vấn miễn phí cho người dân vùng dịch tại TP HCM.
Bác sĩ Dũng nhấn mạnh, đây là những kiến thức cơ bản để mọi người có thể tự áp dụng và thực hành tại gia đình. Trước khi thực hiện, bạn nên liên hệ nhân viên y tế để được hướng dẫn chi tiết.
Tôi có cần mua máy trợ thở, máy đo nồng độ oxy trong máu (SpO2) không?
Câu trả lời là không. Mua máy thời điểm này không dễ, mua được máy cũng không dùng được. Máy trợ thở và máy đo SpO2 là thiết bị chuyên dụng cho bệnh nhân nặng, các bệnh viện đang cần hơn chúng ta. Bên cạnh đó, đo SpO2 bằng ứng dụng trên điện thoại không có giá trị.
Trên thế giới, ngay cả trong hướng dẫn chuyên sâu, các hiệp hội Tim mạch, Hô hấp, Hồi sức cấp cứu... cũng tiến tới lựa chọn các phương pháp chẩn đoán đơn giản sẵn có như đếm nhịp thở, đếm mạch, đo nhiệt độ... thay vì phải dùng máy móc và xét nghiệm phức tạp. Mục đích của cách này là để bất cứ ai, ở bất cứ ở đâu cũng có thể phát hiện các dấu hiệu một bệnh nhân đang trở nặng.
Phát hiện bệnh nhân Covid-19 trở nặng như thế nào?
Khi đang cách ly tại nhà, các F0 có thể áp dụng những phương pháp đơn giản để theo dõi sức khỏe như sau:
Đếm mạch: Vị trí đặt ba ngón tay như hình, bạn sẽ thấy mạch đập dưới tay mình. Người lớn mạch 60-90 lần/phút là hoàn toàn bình thường. Trên 100 lần/phút hoặc dưới 50 lần/phút, bạn nên báo y tế.
Mạch của trẻ mới sinh bình thường 100-160 lần/phút; trẻ 0-5 tháng tuổi là 90-150; trẻ 6-12 tháng là 80-140; trẻ 1-3 tuổi là 80-130; trẻ 3-5 tuổi là 80-120; trẻ 6-10 tuổi là 70-110; trẻ 11-14 tuổi là 60-105; từ 15-20 tuổi là 60-100.
Đếm nhịp thở: Bạn nằm thư thái tối thiểu 5-10 phút, sau đó nhờ người khác đếm số lần lồng ngực phồng lên xẹp xuống. Hoặc bạn có thể đặt điện thoại tự quay khung hình từ cằm xuống đến bụng, quay trong 3-5 phút, sau đó tự đếm hoặc gửi cho bác sĩ.
Người lớn có nhịp thở bình thường 16-20 lần/phút. Trên 22 hoặc dưới 15 lần/phút, bạn phải báo y tế.
Trẻ em có nhịp thở nhanh hơn người lớn. Cụ thể, trẻ mới sinh thở 30-50 lần/phút, 0-5 tháng tuổi là 25-40; trẻ 6 tháng 5 tuổi là 20-30; trẻ 6-10 tuổi là 15-30; trẻ 11-20 tuổi là 12-30.
Đo nhiệt độ: Dùng nhiệt kế kẹp nách trong tối thiểu 10 phút. Có thể dùng nhiệt kế bắn tai hoặc trán, đo ở tai là chính xác nhất. Từ 36,3 đến 37,1 độ C là bình thường. Sốt từ 37,5 đến 38,5 độ C, lúc này người bệnh cần được chườm, lau cơ thể bằng khăn ấm.
Nếu người bệnh sốt từ 38,5 độ trở lên, uống thuốc hạ sốt Paracetamol liều 10-15 mg/kg cân nặng. Ví dụ người 50 kg, có thể uống một viên đến 1,5 viên 500mg, tùy theo mức độ sốt. Tốt nhất phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Liều thuốc hạ sốt cho trẻ em cũng tính theo cân nặng, nếu trẻ sốt trên 38,5 độ C, cho trẻ uống gói thuốc hạ sốt hoặc đặt viên đặt hậu môn có thành phần Paracetamol, với liều 10-15 mg/kg cân nặng. Ví dụ, trẻ nặng 10kg có thể pha một gói Hapacol 150mg với khoảng 30ml nước ấm cho trẻ uống, hoặc đặt hậu môn một viên Efferalgan 150mg.
Lưu ý, chỉ đặt hậu môn khi trẻ không thể uống được, bị nôn trớ... vì đặt hậu môn nhiều có thể gây rối loạn bài tiết phân. Tốt nhất nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
Khi sốt, nhịp tim (mạch) sẽ tăng lên, nhịp thở cũng nhanh hơn, bạn muốn đếm mạch và nhịp thở chính xác cần hạ sốt cho bệnh nhân trước.
Dấu hiệu trở nặng
Quan sát: Nếu sắc mặt, màu môi, đầu các ngón tay hồng hào là bình thường. Còn, thấy mặt tái, vã mồ hôi, môi và đầu ngón tay tím... là dấu hiệu nguy hiểm. Bạn cũng có thể chụp hình 1/2 gương mặt từ mắt xuống cằm, hai mặt của bàn tay, gửi cho bác sĩ xem giúp.
Trường hợp bệnh nhân Covid-19 đã có kết quả khẳng định, hoặc nghi ngờ dương tính có dấu hiệu mệt nhẹ, ho ít, đau họng, mất khứu giác, sốt dưới 38 độ, mạch 60-100, thở 15-22 lần/phút... là triệu chứng nhẹ. Lúc này bệnh nhân cần ăn uống đủ chất, nhiều rau quả, uống nước cam, sinh tố, vitamin C, vitamin 3B...
Khi người bệnh sốt trên 38,5 độ C, cho uống Paracetamol như hướng dẫn ở trên. Nếu người bệnh mệt nhiều hơn, thở 22-25 lần/phút, mạch 100-110 lần/phút, mặt môi tái... là bắt đầu khó thở. Nếu có oxy phải cho thở oxy và báo y tế địa phương, cố gắng đưa bệnh nhân đi bệnh viện càng sớm càng tốt.
Trường hợp người bệnh mệt lả, lơ mơ li bì, thở trên 30 lần/phút hoặc dưới 10 lần/phút, mạch trên 120 lần/phút hoặc dưới 50 lần/phút hoặc không sờ thấy mạch là dấu hiệu nguy kịch. Người bệnh lúc này cần được can thiệp y tế khẩn cấp, nếu không sẽ đe dọa tính mạng.
Uống thuốc hạ sốt Tylenol hay Paracetamol?
Thực ra hai thuốc này là một, đều chứa thành phần Paracetamol (giảm đau hạ sốt). Bạn không nhất thiết phải tìm bằng được Tylenol của Mỹ để sử dụng. Hoạt chất Paracetamol rất phổ biến, chất lượng các loại thuốc không khác nhau nhiều, và nếu sử dụng quá liều, thì đều gây tổn thương gan cấp, đe dọa tính mạng.
Bác sĩ khuyến cáo người dân nếu không phải bác sĩ đừng tư vấn hoặc tự ý dùng thuốc. Bệnh nhân Covid-19 đa số đều có thể hồi phục, ít tử vong, nhưng suy gan cấp do Paracetamol thì rất nguy kịch, khả năng tử vong cao.
Tôi/người thân tôi là F0, nên tự cách ly tại nhà hay cần đến bệnh viện?
Việc này hoàn toàn phụ thuộc vào quy định và tình trạng tiếp nhận của y tế địa phương nơi bạn sinh sống. Do đó, bạn cần cố gắng liên hệ y tế địa phương và trao đổi trực tiếp với họ, bác sĩ (tư vấn online) không thể can thiệp được.
Tuy nhiên, nếu phát hiện các dấu hiệu chuyển nặng hoặc nguy kịch như đã hướng dẫn ở trên, bạn có thể mô tả rõ ràng triệu chứng để nhân viên y tế địa phương đánh giá được tình trạng người bệnh, từ đó có thể hỗ trợ kịp thời hơn.
Người thân của tôi là F0, tôi cần làm gì?
Nếu các bạn ở cùng nhà, khi một người mắc Covid-19 thì khả năng rất cao các thành viên khác cũng dương tính. Việc tuân thủ nghiêm 5K trong một gia đình hầu như rất khó thực hiện triệt để. Trong lúc chờ đợi kết quả xét nghiệm khẳng định bằng RT-PCR, việc cần làm là theo dõi sức khỏe cho tất cả thành viên trong gia đình theo hướng dẫn phía trên. Khi thấy bất thường lập tức báo các bác sĩ trong nhóm y tế, địa phương, yêu cầu hỗ trợ.
